Η έκταση των δακτύλων επιτυγχάνεται από τον εκτατικό μηχανισμό, ένα πολύπλοκο και ευαίσθητο στους τραυματισμούς σύστημα. Συμμετέχουν σε αυτό, πολλές κινητήριες μονάδες (μακριοί εκτείνοντες, μεσόστεοι), με αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους, αλλά και με τους καμπτήρες τένοντες.
Περιγράφοντας, συνοπτικά το σύστημα του εκτατικού μηχανισμού θα αναφέρουμε τους μακρούς εκτείνοντες, που βρίσκονται στο αντιβράχιο και καταφύονται στη βάση της μεσαίας φάλαγγος των δακτύλων, και τους μεσόστεους που βρίσκονται στη ραχιαία επιφάνεια της παλάμης, πορεύονται κατά το μήκος της ωλενίου και κερκιδικής πλευράς των δακτύλων, ενώνονται μετά το μέσον της β’ φάλαγγος και καταλήγουν στην ονυχοφόρο. Η έκταση της α΄ Φάλαγγος επιτυγχάνεται από τον κοινό εκτείνοντα των δακτύλων. Η έκταση της β΄ φάλαγγος από τον κοινό εκτείνοντα και τους ραχιαίους μεσόστεους μύς, ενώ η έκταση της ονυχοφόρου φάλαγγος επιτυγχάνεται από την κατάληξη των μεσοστέων μυών. Οιαδήποτε διαταραχή στην αρμονική αυτή συνεργασία, επηρεάζει την σωστή λειτουργία της κάμψεως – εκτάσεως των δακτύλων. Διατομή σε οιοδήποτε σημείο του εκτατικού μηχανισμού οδηγεί σε απώλεια εκτάσεως των δακτύλων. Κεντρικότερα των μετακαρποφαλαγγικών αρθρώσεων (των αρθρώσεων δηλαδή που ενώνονται τα δάκτυλα με την παλάμη), η αποκατάσταση της συνέχειας των εκτεινόντων επιτυγχάνεται με άμεση αποκατάσταση (Τ-Τ συρραφή) σε άμεσους τραυματισμούς και με τενόντιο μόσχευμα ή τελικοπλάγια συρραφή στους υγιείς τένοντες σε περιπτώσεις χρόνιων τραυματισμών. Διατομής στοιχείων ή όλο του εκτατικού μηχανισμού στα δάκτυλα είναι σοβαρότερος, καθώς η μη σωστή έγκαιρη αποκατάσταση οδηγεί σε μόνιμες παραμορφώσεις. Ιδιαίτερα εάν συμμετέχουν κακώσεις και στα οστά, δέρμα κλπ η αποκατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Δεν είναι τυχαίο που αρκετοί χειρουργοί του χεριού θεωρούν τις βλάβες του εκτατικού μηχανισμού, σοβαρότερες και πλέον δύσκολες στην αντιμετώπιση από αυτές των καμπτήρων τενόντων.
Μετεγχειρητικά ακουλουθείται πρόγραμμα ακινητοποίησης για 3-6 εβδομάδες. Φυσιοθεραπευτική αγωγή συνήθως είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της κινητικότητας των δακτύλων.
Σε αριθμό περιπτώσεων λόγω της βαρύτητας του τραυματισμού ή της μη σωστής συνεργασίας του ασθενούς, παραμένει μικρού ή μεγάλου βαθμού δυσκαμψία των τραυματισμένων δακτύλων. Η λύση των συμφύσεων είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο με επανεπέμβαση (τενοντόλυση). Η τενοντόλυση των εκτεινόντων περιφερικότερα των μετακαρποφαλαγγικών αρθρώσεων απαιτεί υψηλή εμπειρία και αποτελεσματική συνεργασία εκ μέρους του ασθενούς και του φυσιοθεραπευτού.
Mallet finger
Ο πλέον συνήθης τραυματισμός του εκτατικού μηχανισμού είναι η διατομή ή η επιμήκυνση του στην τελική (ονυχοφόρο) φάλαγγας του δακτύλου. Η βλάβη οδηγεί στην αδυναμία πλήρους εκτάσεως της τελικής φάλαγγος και η παραμόρφωση αυτή ονομάζεται σφυροδακτυλία ή αγγλιστί “mallet finger”.
Σε ικανό αριθμό ασθενών υπάρχει κάταγμα – εξάρθρημα της ονυχοφόρου φάλαγγος, η παρεκτόπιση της οποίας οδηγεί στην αδυναμία της εκτάσεως. Η παθολογία αυτή είναι αρκετά συχνή με συνηθέστερη αιτία δημιουργίας τον τραυματισμό κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας ή κατά τη διάρκεια της εργασίας. Εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες νεαρής και μέσης ηλικίας συνήθως δε εμπλεκόμενα δάκτυλά είναι ο μέσος, ο παράμεσος και ο μικρός δάκτυλος του επικρατούντος χεριού. Η θεραπεία του mallet finger είναι δυνατόν να είναι είτε συντηρητική, είτε χειρουργική. Η συντηρητική θεραπεία συνίσταται στην εφαρμογή νάρθηκα που ακινητοποιεί την τελική άρθρωση του δακτύλου σε έκταση για χρονικό διάστημα 6-8 εβδομάδων, χρόνος αρκετός για την επούλωση του τένοντα, ενώ συνεχίζετε να εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της νύχτας για 2 εβδομάδες ακόμη. Κατά την χειρουργική θεραπεία επιτυγχάνεται συρραφή του εναπομείναντος εκτατικού μηχανισμού ή η καθήλωσή του στην ονυχοφόρο φάλαγγα χρησιμοποιώντας ειδικές άγκυρες ενδοστικής καθήλωσης (mitek). Τις περιπτώσεις ενδοαρθρικού κατάγματος, η κατά το δυνατόν ανατομική ανάταξη είναι απαραίτητη. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση η ακινητοποίηση της αρθρώσεως κρίνεται επιβεβλημένη και συνήθως επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση ενδομυελικού ήλου (k-wire). Οι 2 τρόποι θεραπείας δεν εγγυώνται πλήρως την άριστη αποκατάσταση του τραυματισμένου δακτύλου, η επιλογή επαφίεται στην κρίση του θεράποντος ιατρού και εξαρτάται από το είδος του τραυματισμού, το χρόνο που μεσολαβεί από τον τραυματισμό και την έναρξη της θεραπείας και άλλους παράγοντες.
Στις παραμελημένες μορφές σφυροδακτυλίας, εφόσον η παραμόρφωση είναι εύκαμπτη, δεν έχει δηλαδή εμφανιστεί μόνιμη δυσκαμψία της τελικο-φαλαγγίκης αρθρώσεως, επιχειρείται η τεχνική της “δερμοτενοντόδεσης” με καλά σχετικά αποτελέσματα. Στις περιπτώσεις σκληρής δυσκαμψίας θα πρέπει να αποκαθίσταται αρχικά η κινητικότητα της αρθρώσεως με εντατικό πρόγραμμα φυσιοθεραπείας και μετά να ακολουθεί η χειρουργική διόρθωση. Άλλες εναλλακτικές προτάσεις είναι η αρθρόδεση της τελικοφαλαγγικής αρθρώσεως σε λειτουργική θέση, ή η αποδοχή της παραμόρφωσης εφόσον δεν οδηγεί σε άλλου τύπου σοβαρότερης διαταραχής (swan neck deformity), ή δημιουργεί προβλήματα χρηστικότητας στο χέρι.